Wibroterapia wspomaga tradycyjne metody ćwiczeniowe kończyn górnych w poprawie ich funkcjonowania. Zastosowanie drgań mechanicznych spowodowało zmniejszenia spastyczności i wzrost maksymalnej siły chwytu u osób z hemiplegią poudarową.

Utrata funkcjonalności motorycznej ręki skutkuje brakiem lub ograniczeniem zdolności chwytu. Jedną z najważniejszych terapii leczniczych wykorzystywanych po udarze jest aktywność fizyczna. Wibroterapia powoduje adaptacje nerwowo-mięśniowe podobne do efektu wywoływanego przez trening siłowy. Daje to przesłanki do wykorzystania drgań mechanicznych w treningu nerwowo-mięśniowym stosowanym w celu zwiększenia siły mięśni w warunkach klinicznych. Celem opisywanego badania było zbadanie wpływu wibroterapii połączonej z ćwiczeniami ręki na spastyczność i maksymalną siłę chwytu u pacjentów po udarze hemiplegicznym.

• Wibroterapia w połączeniu z dodatkowymi ćwiczeniami ręki poprawia jej zdolności motoryczne. Wyniki testu funkcji motorycznych (Fugl-Meyer upper extremity test) były znacząco lepsze w grupie z wibroterapią oraz w grupie z wibroterapią i ćwiczeniami niż w grupie kontrolnej (grupa kontrolna zmiana o 3,22, grupa z wibroterapią zmiana o 12,65, grupa z ćwiczeniami i wibroterapią zmiana o 15,66).
• Ruchy ramion obejmujące trudniejsze ruchy tj. interakcje z przedmiotami (podnoszenie puszki po napojach, układanie warcabów i składanie ręcznika) znaczącą poprawiły się u pacjentów stosujących wibroterapię w połączeniu z ćwiczeniami (Wolf Motor Function test poprawa o 14 punktów).
• Największy spadek spastyczności odnotowano po wibroterapii połączonej z ćwiczeniami ręki.
• Wibroterapia połączona z ćwiczeniami ręki spowodowała wzrost siły chwytu dłoni o 31%.

Opracowano na podstawie

Short-Term Effects of Whole-Body Vibration Combined with Task-Related Training on Upper Extremity Function, Spasticity, and Grip Strength in Subjects with Poststroke Hemiplegia A Pilot Randomized Controlled Trial.
Jung-Sun Lee, Chang-Yong Kim, Hyeong-Dong Kim. American Journal of Physical Medicine & Rehabilitation,
01 Aug 2016, 95(8):608-617

W projekcie uczestniczyło czterdzieści pięć osób (21 kobiet i 24 mężczyzn). Diagnoza udaru i lokalizacja zmian były oparte na tomografii komputerowej lub obrazowaniu rezonansu magnetycznego, a także badaniu funkcji neurologicznych. Kryteria włączenia do badań to: zakończenie rehabilitacji poudarowej od 6 do 18 miesięcy wcześniej, porażenie połowicze po udarze niedokrwiennym lub krwotocznym, uzyskanie co najmniej 26 punktów w Krótkim Teście Stanu Psychicznego (Mini – Mental State Examination), brak nadmiernej spastyczności w ramieniu dotkniętym chorobą, III lub wyższy stopień w skali Brunnstroma w proksymalnych i dystalnych częściach ramion, brak bólu w porażonej kończynie. Z badania wykluczono osoby z nieprawidłowościami układu mięśniowo-szkieletowego, splątaniem, zaburzeniami neurologicznymi lub zaniedbaniem jednostronnym.

Procedura badawcza

Zmiany w funkcjonalnej wydajności i kontroli motorycznej kończyn górnych oceniono za pomocą oceny klinicznej i maksymalnej siły chwytu. Badanie wykonano przed i po 4-tygodniowym okresie interwencji.

Stopień upośledzenia ruchowego górnej kończyny oceniono za pomocą Fugl-Meyer upper extremity test. Fizjoterapeuta ocenił normalność 30 dobrowolnych wzorców ruchu kończyny górnej z 3-punktową skalą porządkową i przetestował pobudliwość 3 ścięgien za pomocą 2-punktowej skali porządkowej. Wyższy wynik świadczył o lepszych zdolnościach motorycznych.

Test funkcji motorycznych Wolfa (WMFT Wolf Motor Function test) został wykorzystany jako wskaźnik ilościowy zdolności motorycznych kończyny górnej możliwy do sprawdzenia za pomocą zadań czasowych i czynnościowych. W tym teście badani wykonywali czynności, które obejmowały trudniejsze ruchy ramion i interakcje z przedmiotami, takimi jak podnoszenie puszki po napojach, układanie warcabów i składanie ręcznika. Wyższy wynik reprezentującymi większą zdolność motoryczną kończyny górnej.

Do oceny spastyczności ręki została wykorzystana Skala Ashworth’a (MAS). Badanie polega na wykonaniu ruchu biernego, podczas którego ocenia się jakość tego ruchu. Zakres spastyczności mierzono dla 8 grup mięśniowych, w tym barku, łokcia i mięśni nadgarstka i dłoni.

Maksymalną siłę chwytu dłoni mierzono za pomocą skalibrowanego hydraulicznego dynamometru ręcznego Jamar. Położenie dynamometru zostało dostosowane do wielkości dłoni badanego. Badani wykonywali test siedząc na łóżku lub krześle z łokciem zgiętym pod kątem 90 stopni, a neutralnie ustawionym nadgarstkiem. Do oceny wykorzystano średnią z 3 prób maksymalnej siły uchwytu dla porażonej i zdrowej ręki. Maksymalna siła uchwytu porażonej ręki została znormalizowana z siłą zdrowej ręki.

Uczestnicy badań zostali losowo przydzieleni do trzech grup badawczych: grupy kontrolnej, grupy z stosowaną wibroterapią oraz grupę z wibroterapią i ćwiczeniami rehabilitacyjnymi z różnymi przedmiotami.  Podczas eksperymentu trwającego 4 tygodnie badani z grupy kontrolnej wykonywali konwencjonalny trening kończyn górnych przez 1 godzinę dziennie 3 razy w tygodniu. Obejmował on trening czynności życia codziennego, trening wzorców ruchowych i zakresu ruchu. Pacjenci z grupy z włączoną wibroterapią  otrzymywali pół godziny codziennego konwencjonalnego treningu kończyn górnych, a następnie trening wibracyjny przez pół godziny dziennie, 3 dni w tygodniu. W trzeciej grupie badawczej pacjenci otrzymywali pół godzinną wibroterapię oraz ćwiczenia z przedmiotami o różnym ciężarze i kształcie przez pół godzinny dziennie 3 dni w tygodniu. Efekty ćwiczeniowe były mierzone przed i po 4-tygodniowym okresie badawczym.

Wykorzystanie wibroterapii w badaniu

W grupie z wibroterapią stosowano naprzemienne pionowe sinusoidalne wibracje o częstotliwości od 5 do 15 Hz,  i amplitudzie od 1 do 6 mm. Badani siedzieli na fotelu platforma wibracyjną z dłońmi ułożonymi na desce platformy. 

Wyniki

W każdej grupie badanej nastąpiła poprawa zdolności motorycznych kończyny górnej, przy czym końcowe wyniki Fugl-Meyer upper extremity test był znacząco lepszy w grupie z wibroterapią oraz w grupie z wibroterapią i ćwiczeniami (grupa kontrolna z 31,17±13,23 do 34,39±12,54, grupa z wibroterapią z 30,58±14,21 do 43,23±13,98, grupa ćwiczenia i wibroterapii z 30,08±11,05 do 45,74±12,11). Test funkcji motorycznych obejmujący trudniejsze ruchy ramion WMFT (Wolf Motor Function test) uzyskała najlepszy wynik w grupie włączoną  wibroterapią i ćwiczeniami z 39,06 ± 16,35 do 53,07 ± 17,25 i był znacznie wyższy od wyników w pozostałych grupach. W grupie wibroterapii z ćwiczeniami wszystkie wyniki Skali Ashworth’a (MAS) wszystkie wyniki były znacząco niższe dla niż w pozostałych grupach (grupa kontrolna z 18,29±5,74 do 15,08±3,90, grupa z wibroterapią z 17,77±6,42 do 14,21±3,01, grupa ćwiczenia i wibroterapii z 17,98±4,09 do 8,27±1,79). Siła chwytu dłoni poprawiła się o 31% w grupie z wibroterapią i ćwiczeniami. Wynik ten był znamiennie lepszy od rezultatów uzyskanych w pozostałych grupach badawczych.

Komentarz

Funkcjonowanie kończyn górnych u osób z porażeniem połowiczym po udarze zależy od nasilenia niedowładu, stopnia spastyczności, oraz zakresu utraty motorycznej i sensorycznej. Objawia się to utratą funkcjonalności ręki m.in. takiej jak chwyt. W przedłużającej się spastyczności zmiany w tkance łącznej okołostawowej prowadzą do skrócenia mięśni i tkanki łącznej, co skutkuje zmniejszeniem funkcjonalności kończyny górnej. Wibroterapia okazała się skuteczną metodą poprawy funkcjonalności ręki oraz spadku jej spastyczności, a w połączeniu z dodatkowymi ćwiczeniami wzmaga działanie terapii.

Dobrym wskaźnikiem siły ogólnej ręki oraz funkcjonowania układu nerwowo-mięśniowego jest pomiar maksymalnej siły uchwytu dłoni, co jest pośrednio związane z funkcjonalną autonomią, a tym samym z jakością życia. W opisywanym badaniu wibroterapia połączona z ćwiczeniami skutecznie poprawiła maksymalną siłę chwytu. Dodatkowo, aby uniknąć wpływu wieku na wyniki badań siła ręki po stronie niedowładu została znormalizowana z siłą dłoni zdrowej.

Stosowanie wibroterapii (platform wibracyjnych) może być treningową terapią uzupełniającą u osób z porażeniem połowiczym. Korzyści z takich działań się porównywalne z zaletami treningu oporowego u osób po udarze. Można więc  założyć, że stosowanie bodźców wibracyjnych o niskiej częstotliwości na porażone mięśnie powodują aktywację końcówek pierwotnych wrzecion mięśniowych. Wyniki opisywanych badań pokazują wzrost zdolności motorycznych i spadek spastyczności kończyny górnej przy stosowaniu wibroterapii i ćwiczeń ręki. Takich znaczących wyników nie uzyskano przy stosowaniu samej wibroterapii. Dlatego ćwiczenia ręki tj. sięganie, chwytanie i rzucanie piłkami ułatwia płynne przejście do różnych ruchów kończyn górnych, a tym samym zmniejsza spastyczność i zwiększa motorykę kończyny górnej. Proponowane w niniejszym badaniu podejście terapeutyczne może być nowatorską strategią rehabilitacji neurologicznej dla pacjentów z różnym stopniem porażenia kończyny górnej. 

Więcej w:

Autor opracowania: dr Monika Bigosińska, Państwowa Wyższa Szkoła Zawodowa w Nowym Sączu