Wibracje terapeutyczne: funkcje i najnowsze osiągnięcia w zastosowaniach medycznych

Otaczające nas na co dzień wibracje możemy wykryć za pomocą wrażliwych mechanoreceptorów skóry. Silne mogą być szkodliwe dla zdrowia, ale łagodniejsze mogą na nie wpływać korzystnie, chociaż to, w jakim stopniu, pozostaje nadal kontrowersyjne. Wibracji całego ciała (whole-body vibration, WBV) mogą dostarczać np. platformy wibracyjne, wykorzystywane zarówno w badaniach na zwierzętach, jak i ludziach. W prezentowanej pracy przeglądowej naukowców m.in. z Uniwersytetu w Groningen (Holandia) opisano mechanizmy związane z odczuwaniem wibracji oraz sposób wykorzystywania wibracji w medycynie w postaci wibroterapii i jej szczególnego rodzaju – WBV.

• Od około 2009 r. naukowcy wielu krajów zajmują się wpływem WBV na skład ciała, jakość życia, leczenie bólu, morfologię, krążenie i przepływy tkankowe, funkcje mięśniowo-szkieletowe, pulmonologiczne, neurologiczne, cukrzycę, osteoporozę, leczenie raka, stwardnienia rozsianego, choroby Parkinsona, Alzheimera, na rehabilitację porażenia mózgowego i na gojenie złamań.
• WBV ma ogromny potencjał w zastosowaniach sportowych i medycznych, ale,
• szczególnie jako forma terapii, WBV wymagają dalszych badań nad ich efektywnością, jednak, co należy podkreślić, prowadzonych w sposób ustandaryzowany (znormalizowany i spersonalizowany) pomiędzy ośrodkami badawczymi.

Opracowano na podstawie:

Vibration detection: its function and recent advances in medical applications [version 1; peer review: 2 approved]. Oroszi T, van Heuvelen MJG, Nyakas C i van der Zee EA.  F1000Research 2020, 9(F1000 Faculty Rev):619 

Wrażliwość na wibracje występuje nawet w najprostszych formach życia. W królestwie zwierząt zmysł wibracji używany jest m.in. do wykrywania zdobyczy, unikania drapieżników czy do nawigacji. Ludzie obdarzeni są dużą gęstością mechanoreceptorów w skórze (zwłaszcza w opuszkach palców i stopach), które służą wykrywaniu wibracji. Ponadto mechanoreceptory te występują również w więzadłach, stawach, naczyniach krwionośnych i narządach. Mechanoreceptory przez rdzeń kręgowy i następnie wzgórze wysyłają projekcje do kory somatosensorycznej, a w przetwarzanie informacji o wibracjach zaangażowane są różne regiony korowe mózgu.

Wibracje mogą być szkodliwe, zwłaszcza gdy amplituda przekracza 1 mm, a czas aplikacji ok. 30 min i drgania mają charakter nieregularny, losowy. Ponadto, ponieważ każda część ciała wykazuje naturalne drgania własne – ma wewnętrzną częstotliwość rezonansową, należy i to brać pod uwagę, konstruując bezpieczne programy wibroterapeutyczne. Częstotliwości rezonansowe będą bardziej efektywne, ale muszą być kontrolowane, aby nie oddziaływały poza bezpiecznymi granicami czasu aplikacji. Np. częstotliwość rezonansowa brzucha wynosi 4-8 Hz, klatki piersiowej 5-10 Hz, a głowy 20-30 Hz. Również rodzaj wibracji ma znaczenie (na przykład naprzemienne pionowe lub boczne, mechaniczne lub dźwiękowe), ale także pozycjonowanie/ postawa osoby poddawanej wibroterapii.

Pośrednio o potencjale terapeutycznym WBV świadczy historia publikacji wyników badań nad wibroterapią – wraz z przesunięciem uwagi z wibracji szkodliwych na wibracje korzystne, zaczęła wzrastać liczba publikacji dotyczących WBV (ryc. 1). Od około 2009 r. naukowcy zajmują się wpływem WBV na skład ciała, jakość życia, leczenie bólu, również w fibromialgii czy w neuropatiach, morfologię, krążenie i przepływ krwi oraz limfy, funkcje mięśniowo-szkieletowe, pulmonologiczne, neurologiczne, cukrzycę, osteoporozę, na leczenie raka, stwardnienia rozsianego, choroby Parkinsona, Alzheimera, na rehabilitację porażenia mózgowego i na gojenie złamań.

Komentarz

Wibroterapia, w tym WBV, jest wciąż rozwijającą się dyscypliną nauk medycznych, ale już cechuje go wyraźny potencjał do zastosowań sportowych i terapeutycznych. Oczywistym wydaje się, że aby najlepiej wykorzystać potencjał terapeutyczny WBV należy odpowiednio prowadzić badania w tej dziedzinie. Ponieważ możliwe do wykonania są badania na zwierzętach i in vitro – wykorzystanie badań translacyjnych może ułatwić zrozumienie mechanizmów i wyodrębnienie odpowiednich protokołów WBV. Kluczowym w opisie badań nad WBV jest rzetelne przedstawianie tzw. „wielkiej piątki” parametrów WBV: amplitudy i częstotliwości wibracji, metody ich aplikacji, czasu trwania pojedynczej sesji i częstotliwości sesji oraz całkowitego czasu trwania interwencji.

Wiele systematycznych przeglądów dotyczących WBV jest podsumowywane tym, że odkrycia są obiecujące, ale niejednoznaczne. Wynika to głównie z dużej zmienności stosowanych parametrów wibracji między ośrodkami badawczymi i z niepełnego raportowania szczegółów metodologicznych utrudniających powtarzalność badań. Krokiem naprzód będzie niewątpliwie powstająca aktualizacja wytycznych dotyczących raportowania badań nad efektami terapeutycznymi WBV {aktualizacja ta została właśnie opublikowana – patrz: “Wytyczne dotyczące prowadzenia badań wykorzystujących wibracje całego ciała jako formę treningu lub leczenia”; przyp. red.}.

Więcej w: