Wpływ wibracji całego ciała na zaburzenia funkcji motorycznych w chorobach neurologicznych – praca przeglądowa.

Nierzadko doniesienia naukowe opisują pozytywne efekty wibroterapii na kontrolę postawy, siłę mięśni, funkcję kończyn dolnych, równowagę, spastyczność czy chód – objawy często obecne w różnych zaburzeniach neurologicznych. Istnieją również doniesienia o braku takich efektów. Te rozbieżności wynikać mogą z faktu, że w różnych publikacjach opisuje się różne sposoby podawania wibracji, a efekty ich działania bada się, stosując różne metody. Dlatego naukowcy z Uniwersytetu Rzymskiego Tor Vergata dokonali systematycznego przeglądu literatury opisującej rzetelne badania naukowe nad wpływem zastosowania wibracji całego ciała (WBV – whole body vibration) na rehabilitację zaburzeń motorycznych u pacjentów neurologicznych.

Sprawdzano wpływ wibracji o różnych parametrach i protokołach terapii na różne zaburzenia motoryczne pochodzenia neurologicznego, by zidentyfikować te parametry wibracji, które wpływają na poprawę upośledzonych funkcji motorycznych pacjentów neurologicznych.

• Jakość badanych publikacji o wpływie WBV na rehabilitację pacjentów neurologicznych jest stosunkowo dobra.
• Analiza badanych publikacji przyniosła dowody o słabej sile, ale pozytywnego wpływu krótkotrwałych treningów WBV na spastyczność kończyn dolnych, ruchliwość, równowagę i kontrolę postawy u pacjentów neurologicznych.
• Odnośnie długotrwałych treningów WBV, analiza badanych publikacji przyniosła dowody o słabej sile, ale pozytywnego wpływu na ruchliwość u pacjentów neurologicznych.
• Nie odnotowano niekorzystnych efektów ubocznych treningu WBV.

Opracowano na podstawie:

Effects of Whole-Body Vibration on Motor Impairments in Patients With Neurological Disorders: A Systematic Review. Alashram AR i wsp. Am J Phys Med Rehabil. 2019 Dec;98(12):1084-1098. doi: 10.1097/PHM.0000000000001252.

Badana populacja

Brano pod uwagę pacjentów z zaburzeniami neurologicznymi, spełniających określone kryteria. Liczebność w danym eksperymencie wahała się od 12 do 60 pacjentów; wiek: od 9,2 do 69,1 lat.

Procedura badania

Publikacji, opisujących tematykę przedstawianej pracy przeglądowej, szukano w kilku uznanych wyszukiwarkach/ bazach danych: PubMed, SCOPUS, PEDro, REHABDATA oraz Web of Science. Stosowano następujące zestawienia słów kluczowych: (whole body vibration ALBO wbv ALBO vibration ALBO whole body-vibration ALBO whole-body-vibration) ORAZ (neurological ALBO central nervous system ALBO nervous system ALBO diseases ALBO disorders ALBO spinal cord ALBO brain ALBO cerebral ALBO neurological manifestations) ORAZ (motor ALBO motor impairments ALBO physical ALBO impairment ALBO activity ALBO disability ALBO function ALBO movement). Wyszukiwanie zakończono w styczniu 2018 r., nie stosując żadnych ograniczeń czasowych. W ten sposób wytypowano 170 różnych publikacji. Publikacje musiały być dobrej jakości naukowej, tzn. między innymi musiały charakteryzować się losowym przydziałem pacjentów do grup eksperymentalnych, zawierać grupę kontrolną itp. Jakość metodologiczną oceniano wg narzędzia Cochrane Collaboration. Publikacje musiały również dotyczyć ściśle założonej tematyki, zatem np. prace wykorzystujące wibracje podawane w innej formie niż WBV były wykluczane. Ostatecznie do analizy zakwalifikowano 20 publikacji.

Dokładnie i rzetelnie wyodrębniono w postaci przejrzystych tabel oraz opisano metodologię poszczególnych analizowanych prac: pacjenci, sposoby podawania WBV, częstotliwość i amplituda wibracji. Tak samo poczyniono z analizowanymi parametrami fizjologicznymi, takimi jak: siła kończyn dolnych, spastyczność, równowaga i kontrola postawy, funkcje motoryczne oraz ruchliwość.

Wykorzystanie wibracji w badaniu

WBV definiowano jako stanie lub wykonywanie ćwiczeń na platformie wibrującej, która generowała i przewodziła do ciała przez stopy oscylacje sinusoidalne. Dostarczane ciału drgania mechaniczne mogą prowokować zmiany fizjologiczne na kilku poziomach – patrz „Komentarz”.

W analizowanych publikacjach stosowano różne parametry wibracji oraz różne sposoby wibroterapii, co autorzy pracy przeglądowej dokładnie punktują. Przede wszystkim podzielono rodzaj treningu wibracyjnego ze względu na czas trwania wibroterapii: trening krótkoterminowy (do 5 sesji) lub długoterminowy (powyżej 8 sesji).

W poniższej tabeli przedstawiono zakresy częstotliwości i amplitudy wibracji (WBV) jakie stosowano w zależności od występowania danego symptomu:

Cztery publikacje dotyczyły stwardnienia rozsianego (SM – sclerosis multiplex), dwie – mózgowego porażenia dziecięcego (CP – cerebral palsy), dziewięć – udaru mózgu (UM), trzy – choroby Parkinsona (PD – Parkinson disease), jedna – uszkodzeń rdzenia kręgowego (SCI – spinal cord injuries) i jedna – ataksji rdzeniowo-móżdżkowej (SCA – spinocerebellar ataxia).

Siła kończyn dolnych

Po krótkotrwałych wibracjach (w kolejnych publikacjach): pacjenci z SCI zgłaszali poprawę siły mięśnia czworogłowego; pacjenci z MS zgłaszali poprawę funkcji mięśnia czworogłowego oraz ścięgna udowego; pacjenci po UM uzyskiwali poprawę w mobilności kolana. Również po długotrwałych wibracjach (w kolejnych publikacjach): pacjenci po UM uzyskiwali poprawę w mobilności kolana oraz siły zginania kończyny paretycznej; cztery publikacje pokazywały brak efektu wibracji na siłę kończyn dolnych po UM; pacjenci z MS uzyskiwali poprawę w teście wstawania z pozycji siedzącej (jednak różnice nie były statystycznie znamienne); pacjenci z CP uzyskiwali poprawę mobilności słabszej kończyny.

Spastyczność

Po krótkotrwałych wibracjach pacjenci po UM uzyskali zmniejszenie spastyczności kostki. Po długotrwałych wibracjach (w kolejnych publikacjach): obserwowano poprawę spastyczności mierzoną skalą MAS i Relaxation Index po UM; obserwowano poprawę spastyczności stawu kolanowego po UM; trzy publikacje wskazały na brak różnic w spastyczności grup badanych i kontrolnych pacjentów z CP.

Równowaga i kontrola postawy

Po krótkotrwałych wibracjach (w kolejnych publikacjach): dwie publikacje donosiły o poprawie w skali Tinetti’ego i stabilności postawy u pacjentów z PD; poprawiła się również postawa u pacjentów z MS; u innych pacjentów z MS nie uzyskano różnic w Teście Organizacji Sensorycznej oraz w Skali Równowagi Berga (BBS – Berg Balance Scale). Po długotrwałych wibracjach (w kolejnych publikacjach): dwie publikacje donosiły o poprawie w BBS, ale nie istotnej statystycznie (pacjenci po UM); w innym studium nie odnotowano różnic w BBS u pacjentów po UM.

Funkcje motoryczne

Po krótkotrwałych wibracjach (w kolejnych publikacjach): pacjenci z PD uzyskiwali redukcję objawów motorycznych (skala UPDRS – Unified Parkinson’s Disease Rating Scale), poprawę sztywności, bradykinezji; inne studium pokazało brak zmian w badanych skalą UPDRS kilku aspektach symptomów parkinsonowskich; pacjenci z SCA nie uzyskali różnic w obrębie symptomów mierzonych skalą Inventory of Non-Ataxia Signs. Po długotrwałych wibracjach (w kolejnych publikacjach): pacjenci z CP uzyskali zwiększenie zakresu ruchu kolan; z kolei w innej pracy pokazano brak różnic w skali Gross Motor Function Measure u pacjentów z CP; nie obserwowano różnic w Chedoke-McMaster Stroke Assessment u pacjentów po UM; u innych pacjentów po UM obserwowano minimalne różnice (nieistotne statystycznie) w natężeniu objawów poudarowych lub ich brak.

Ruchliwość

Po krótkotrwałych wibracjach (w kolejnych publikacjach): pacjenci po UM uzyskali znaczącą poprawę w teście wstań i idź (TUG – Timed Up and Go) i w teście 10-metrowego spaceru (10MWT – 10-Meter Walk Test); inni pacjenci po UM uzyskali mały efekt w 6MWT oraz w teście TUG i brak efektów w teście wchodzenia po schodach (SCT – Stair Climb Test); pacjenci z MS uzyskali znaczącą różnicę w teście TUG w jednej publikacji; ale w innej nie odnotowano znamiennych różnic w teście TUG i 10MWT; jedno studium wykazało znaczącą poprawę w 8MWT i w skali SARA (Scale for the Assessment and Rating of Ataxia) u pacjentów z SCA; poprawę w teście TUG i 8MWT uzyskali również pacjenci z PD. Po długotrwałych wibracjach (w kolejnych publikacjach): pacjenci z CP uzyskali poprawę w teście TUG i 6MWT w jednej publikacji; w innej zmiany były nieistotne statystycznie; jedno studium pokazało znaczącą poprawę chodu po UM; kolejne – brak wpływu wibracji w różnych testach ruchliwości, jak Rivermead Mobility Index, Trunk Control Test, czy Functional Ambulation Categories; jedno studium pokazało poprawę w teście TUG i 10MWT w obu grupach: badanej i kontrolnej, u pacjentów z MS.

Komentarz

Różne formy treningu WBV przynosiły różne dowody działania korzystnego lub nie wywierania korzyści na motorykę i funkcje kończyn dolnych. Poprzednie prace przeglądowe pokazały, że trening WBV mógłby być dobrą metodą na redukcję spastyczności w kończynach dolnych i poprawiać ruchliwość u pacjentów z zaburzeniami neurologicznymi. Wcześniejsze prace przeglądowe pokazały również, że istnieją, od słabych do średnio-mocnych, dowody na pozytywne oddziaływanie WBV na siłę, kontrolę postawy, ruchliwość i uszkodzenia motoryczne. WBV – czyli wibracje podawane na stopy – mogą prowokować zmiany fizjologiczne poprzez stymulowanie receptorów skóry, proprioreceptorów oraz układu przedsionkowego, mogą wpływać na aktywność mózgową, np. kory czuciowo-ruchowej i wzgórza/ zmieniać stężenia neuroprzekaźników (dopaminy czy serotoniny).

Obecna praca przeglądowa pozwala zauważyć, że jakość analizowanych publikacji o wpływie WBV na rehabilitację pacjentów neurologicznych jest stosunkowo dobra. Prace te przynoszą dowody o słabej sile, ale pozytywnego wpływu krótkotrwałych treningów WBV na spastyczność kończyn dolnych, ruchliwość, równowagę i kontrolę postawy u pacjentów neurologicznych. Także odnośnie treningów długotrwałych przedstawiane są dowody, o słabej sile, ale pozytywnego wpływu WBV na ruchliwość u pacjentów neurologicznych. Optymalne parametry treningu oraz wibracji podczas WBV w rehabilitacji pacjentów neurologicznych nie są oczywiste. Autorzy, przedstawiając konkretne analizowane badania przywołują różne parametry, które w danym badaniu przyniosły znaczące pozytywne skutki, jednak wciąż, jak podkreślają autorzy, potrzeba dalszych badań w tej dziedzinie.

Więcej w: